Opis parku (Pracownia architektury krajobrazu „Zielona metamorfoza” – www.zielonametamorfoza.pl) - Zespół pałacowy w Piotrkowicach - Piotrkowice - Pałace i Parki Środkowego Nadodrza

4. Opis parku (Pracownia architektury krajobrazu „Zielona metamorfoza” – www.zielonametamorfoza.pl)

Park piotrkowicki zajmuje obszar około 15 ha [ilustr.]. Pierwotny ogród musiał obejmować teren na północ od pałacu [ilustr.]. Wskazuje na to usytuowanie 10 pomnikowych dębów, z których największe mają obwód powyżej 8 metrów. Ich wiek szacuje się na około 500 lat. Musiały zostać posadzone w momencie powstania pierwotnego dworu. Nic jednak nie wiemy o renesansowym ogrodzie w Piotrkowicach.

Barokowy ogród został założony przy rezydencji prawdopodobnie w latach 80. XVII wieku. Ogród miał pełnić funkcję ozdobną i dopełniającą sąsiedztwo pałacu. Folwark w Piotrkowicach posiadał zwierzyniec, na co wskazują rysunki Wernhera i mapa z 1739 r. Przypuszczalnie znajdował się on w północnej części obecnie zachowanego parku. Zwierzyńce zwykle towarzyszyły założeniom największym i tym najbogatszym. Były wyznacznikiem posiadanego statusu. W przypadku Piotrkowic nie był to teren łowny, lecz miejsce do utrzymywania i oswajania zwierząt.

Później, kiedy właścicielem staje się Heinrich Danckelmann, otoczenie pałacu zmienia się. To on przed swoją śmiercią w 1848 roku zakłada park, inspirując się wzorcami z Anglii, a szczególnie parkami krajobrazowymi [ilustr.]. Planista nawiązuje do stylu naturalistycznego, klasycznego, gdzie cechą charakterystyczną były wielkie statyczne, dające wrażenie bezruchu płaszczyzny trawiaste i wodne. Odczuwalny był spokój, harmonia, umiar i przestronność. Zgodnie z tą tendencją powstaje przed pałacem rozległa, niezadrzewiona polana, umożliwiająca dalekie widoki z okien pałacu [ilustr.]. Można się domyślać, że jednym z celów projektanta było uzyskanie mocnych kontrastów. W związku z tym wokół sporej powierzchni trawnikowej nasadzono stosunkowo ciemne „zielone kulisy”, które bez wątpienia odcinały się od intensywnej zieleni trawy na polanie. Dodatkowo wprowadzono grupy zadrzewień oraz wybijające się na pierwszy plan solitery, które stały się statystami w rozgrywającej się na polanie grze cieni.

Z czasem powstał zespół sztucznych stawów o nieregularnej linii brzegowej, co jeszcze bardziej podkreśliło charakter parku. Ścieżki poprowadzono szerokimi łukami, które sprzyjały przechadzaniu się. Park został założony na terenach obfitujących nie tylko w wody, ale również w naturalne zadrzewienia. Zarówno starodrzew, jak i nowe nasadzenia wzbogacały przestrzeń, tworząc obraz zbliżony do naturalnego. To wszystko dawało złudzenie swobody, niewymuszonej prostoty. Niedługo potem usypano wzgórek widokowy, usytuowany pomiędzy dwoma stawami, z którego można było obserwować polanę, pałac i otaczającą zieleń. Natomiast w latach 50. XIX w. zbudowano kaplicę neogotycką, która wniosła do parku nutkę stylu romantycznego [ilustr.]. W latach 60. XIX w. powstał turecko-arabski kiosk w konstrukcji drewnianej, zlokalizowany w niedalekim sąsiedztwie pałacu.

Park w chwili obecnej jest bardzo zaniedbany. Wieloletni brak opieki oraz stosownego nadzoru nad założeniem pałacowo parkowym wpłynął na teraźniejszy jego wygląd. Możemy się domyślać, że przy wejściu głównym prowadzącym do pałacu, po obu jego stronach, istnieją pozostałości po dawnych sztucznych, niewielkich zbiornikach wodnych. Aktualnie są to obszary pozarastane roślinnością trawiastą, charakterystyczną dla terenów podmokłych. Tuż obok nich rośnie jeden z pomników przyrody – cypryśnik błotny (Taxodium distichum), który w porze jesiennej stwarza wdzięczną, rdzawą oprawę dla bryły pałacu i otwiera nam oś widokową. Na osi prowadzącej do budynku rosną wierzby, chaotycznie posadzone drzewa iglaste oraz – tuż przed samym pałacem – cztery glediczie trójcierniowe (Gleditsia triacanthos). W środkowej części założenia znajduje się polana parkowa, która z biegiem lat pozarastała i zmniejszyła nieco swoją przestrzeń. W wyniku zaniechania prac pielęgnacyjnych kompozycja parku uległa stopniowemu zniekształceniu. Z tarasu pałacu od strony północnej rozpościerałby się ciekawy widok, gdyby nie gęsta skupina drzew i krzewów, która wyrosła na środku i w niedalekiej odległości od budynku, co bardzo skraca widok i przeszkadza w odbiorze dawnego wnętrza parkowego.

Przy dawnej głównej alei parkowej leży punkt widokowy (usypany wzgórek), z którego niegdyś można było podziwiać widoki. Przed laty istniała jeszcze jedna oś widokowa, która kierowała widok od pałacu ku jednemu z bardziej ozdobnych budynków gospodarczych, będących w tej przestrzeni akcentem, dominantą, a mianowicie na spichlerz. Niestety działkę odgrodzono wysokim, betonowym murem, który bezsprzecznie zamknął oś. W miejscach, gdzie kiedyś zaprojektowano wolne, otwarte tereny, otoczone grupami drzew, wdarły się samosiewy, pośród których w niektórych miejscach występuje bluszcz pospolity. Istniejący drzewostan jest w dużej mierze rodzimy, zróżnicowany wiekowo, ale ujednolicony kolorystycznie, pozbawiony krzewów o ozdobnych liściach czy kwiatach.

W parku istnieją dwa stawy, które były zasilane dzięki pobliskiemu strumykowi. Urządzenia spiętrzające wodę (mnich, śluza) uległy zniszczeniu oraz zapchaniu. Stawy pozarastały roślinnością wodną. Ponieważ została tam zachwiana gospodarka wodna, na terenach wkoło stawów woda stagnuje na powierzchni i gleba nierównomiernie obsycha, a z kolei w niektórych częściach zbiorników widoczne jest dno i wody brakuje.

[Pracownia architektury krajobrazu „Zielona metamorfoza” www.zielonametamorfoza.pl]²⁴