Park - Zespół pałacowo-parkowy w Przytoku - Przytok - Pałace i Parki Środkowego Nadodrza

4. Park

Park pałacowy ma czytelny układ, stanowiący obraz koncepcji krajobrazowej, zrealizowanej z inicjatywy Hansa Ernsta von Stentscha w 1792 r., z przekształceniami dokonanymi w latach 60. XIX w. przez majora Emila Krackera von Schwarzenfelda. Północna część założenia graniczy z zabudowaniami wiejskimi, terenami upraw ogrodowych oraz szkołą podstawową, wzniesioną na reliktach dawnej zabudowy folwarcznej. Z pozostałych stron teren parku wyznaczają polne drogi, za którymi rozciągają się łąki i lasy. Kompozycja rozplanowana jest na rzucie wieloboku, zbliżonego do prostokąta, z trójkątnie zamkniętym cyplem w kierunku południowo-zachodnim. Neorenesansowy pałac położony jest niemal w środkowej części parku, zwrócony fasadą na północny wschód, w kierunku dziedzińca gospodarczego i głównego wjazdu na teren założenia.

Główna oś widokowa, na linii północny wschód – południowy zachód, wiedzie od głównej bramy, poprzez dawne podwórze folwarczne do pałacu i dalej prowadzi w kierunku rozległej, otwartej polany. Naturalne wzniesienie zlokalizowane na północny zachód od rezydencji i wąwóz wyznaczają istotne elementy romantycznej kompozycji parkowej. Całość wzbogacono o stawy połączone ze sobą wijącymi się ciekami wodnymi. Dalej w kierunku północnym znajduje się staw z półokrągłym cyplem. [ilustr.] Wokół linii brzegowej luźno rozmieszczono różnogatunkowe nasadzenia drzew. Wschodnia część parku jest gęsto zadrzewiona zarówno starodrzewem, jak i samosiewem młodych drzew. Natomiast w południowo wschodniej partii założenia występują swobodne nasadzenia drzew liściastych oraz iglastych, wprowadzone pojedynczo i grupowo.

Najcenniejszy kompozycyjnie i dendrologicznie drzewostan znajduje się w środkowej i północno-zachodniej części parku. Dominujący drzewostan parku, wg inwentaryzacji z 1980 r. tworzą: dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, robinie akacjowe i jesiony wyniosłe, klon pospolity i olsza czarna⁶⁰. Do najcenniejszych drzew parkowych zaliczyć można drzewa z gatunku platan klonolistny, jedlica Douglasa, sosna wejmutka i sosna czarna. Najstarsze okazy o cechach pomników przyrody stanowią dwa platany, trzy dęby szypułkowe oraz buk zwyczajny. [ilustr.] W sąsiedztwie pałacu występują nowe współczesne nasadzenia, m.in. jodły jednobarwnej, żywotnika zachodniego, jałowca wirginijskiego i wielu innych⁶¹. W podszycie występuje łanowo bluszcz pospolity oraz rośliny zielne i byliny. Polany widokowe porastają trawy.

Ubytki w historycznym drzewostanie oraz liczne samosiewy porastające teren parku, zatarły w części czytelność pierwotnego układu. Również układ spacerowy został zmieniony poprzez nowe ścieżki. Jednakże krajobrazowy, naturalistyczny charakter parku jest nadal wyraźny i, mimo pewnych przekształceń, bliski pierwotnej koncepcji.