Opis architektury i wystroju architektonicznego dworu - Zespół dworsko-folwarczny w Studzieńcu - Studzieniec - Pałace i Parki Środkowego Nadodrza

3. Opis architektury i wystroju architektonicznego dworu

Późnobarokowy dwór w Studzieńcu, z elementami późnoklasycystycznymi, jest obiektem murowanym z cegły, kamienia i rudy darniowej, podpiwniczonym, założonym na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu. [ilustr.] Bryła budowli jest dwukondygnacyjna, kryta, obecnie w większości zawalonym, mansardowym dachem, którego kalenica usytuowana jest prostopadle do głównej elewacji północnej, tworząc rzut zbliżony do litery „U”. [ilustr.]

 

Wszystkie elewacje dworu charakteryzuje prosty podział architektoniczny w postaci wertykalnej, osiowej artykulacji tworzonej przez otwory okienne obramione prostą, płaską opaską oraz horyzontalnej, wyznaczonej przez gzymsy międzykondygnacyjne i koronujący. Każda z elewacji urozmaicona została w części centralnej ryzalitem, wykuszem lub wystawką sięgającą kalenicy dachu.

Elewacja frontowa (północna) jest dziewięcioosiowa, zaakcentowana trzyosiowym, centralnie osadzonym pseudoryzalitem, poprzedzonym murowaną barierą. [ilustr.], [ilustr.] W jego przyziemiu znajduje się zamknięte łukiem odcinkowym główne wejście do obiektu, ujęte dwoma otworami okiennymi, również zamkniętymi łukiem odcinkowym. W formie szczątkowej zachował się fragment naczółka nad wejściem głównym, zamknięty trójkątnym frontonem z polem tympanonu wypełnionym dekoracją roślinną. [ilustr.] [ilustr.] Fronton wsparty jest na fragmentarycznie zachowanej prostokątnej płycinie, ujętej spływami wolutowymi. Pseudoryzalit fasady w kondygnacji dachu przechodzi w wystawkę zwieńczoną szczytem, flankowanym spływami i zamkniętym półkoliście, ponad kalenicą dachu. Jego gzymsy pierwszej i drugiej kondygnacji pokryte zostały dachówką ceramiczną karpiówką. W szczycie ryzalitu, na osi, znajduje się okno z profilowanym nadokiennikiem, ujęte pilastrami. Bezpośrednio nad nim umieszczono oculus, w którym pierwotnie znajdował się zegar. [ilustr.] Na poziomie pierwszego piętra i poddasza otwory okienne w pseudoryzalicie oddzielone są zdwojonymi pilastrami. [ilustr.] Narożniki elewacji frontowej oraz pozostałych ujęte są opracowanymi w tynku pilastrami, zachowanymi szczątkowo. [ilustr.] Podziały horyzontalne fasady tworzą pas cokołu wydzielonego gzymsem, szeroki pas gzymsu międzykondygnacyjnego, który okala wszystkie elewacje oraz gzyms wieńczący.

Elewacja wschodnia dworu, widoczna od strony wjazdu na teren podwórza gospodarczego jest ośmioosiowa. Jej symetrię zakłóca wykusz, dobudowany podczas przebudowy realizowanej w połowie XIX w., ustawiony na dwóch słupach. Występujące tu otwory okienne i blendy o wykroju prostokątnym, pierwotnie ujęte były wykonanymi w tynku opaskami, zachowanymi szczątkowo. Wykusz przepruty jest dwoma mniejszymi oknami i rozczłonkowany pilastrami, dźwigającymi trójkątny fronton. Poszczególne kondygnacje wydzielone zostały gzymsami wraz z widocznym poziomem piwnic oraz rytmicznie rozmieszczonymi otworami okiennymi i odpowiadającymi rytmowi elewacji blendami okiennymi. [ilustr.]

Elewacja południowa (ogrodowa) jest symetryczna, siedmioosiowa, zaakcentowana centralnie ryzalitem mieszczącym klatkę schodową, który przechodzi ponad połać dachową. [ilustr.], [ilustr.] Płaszczyzna elewacji rozczłonkowana została pasami lizen, pomiędzy którymi rozmieszczone zostały otwory okienne i blendy. Okna pseudoryzalitu mają większe wymiary i zostały przesunięte w stosunku do rytmu wyznaczonego przez pozostałe okna. Pierwsze z okien zamknięte zostało łukiem pełnym. Nad drugim otworem okiennym umieszczono rząd czterech prostokątnych okienek. [ilustr.] W przyziemiu osi ryzalitu znajduje się wejście do piwnicy zamknięte łukiem odcinkowym. Mansardowy dach optycznie został podzielony przez wystawkę ryzalitu. [ilustr.]

Elewacja zachodnia posiada osiem symetrycznych osi, wyznaczonych przez blendy i otwory okienne. Podziały wertykalne i horyzontalne powielają rozwiązania pozostałych elewacji. W wyniku XIX-wiecznej przebudowy w północnej części elewacji, w dwóch skrajnych osiach, dostawiono nakrytą trójspadowym dachem werandę. [ilustr.]

Układ wnętrza dworu jest trójtraktowy, z sienią na osi. Rzut parteru odpowiada rozplanowaniu pozostałych kondygnacji. Tylni trakt mieścił klatkę schodową. Po zachodniej stronie sieni umieszczono dwa pokoje, a za nimi oddzieloną wąskim korytarzem dużą salę, o reprezentacyjnym przeznaczeniu. Te trzy pomieszczenia połączono ze sobą amfiladowo, tworząc reprezentacyjną część rezydencji. W trakcie frontowym, po wschodniej stronie sieni, znajduje się większe pomieszczenie, do którego od wschodu przylegają dwa mniejsze pokoje, połączone amfiladowo. Za nimi ulokowano szeroki korytarz oddzielający je od pomieszczeń traktu tylnego. Pierwotnie znajdowała się tu klatka schodowa, łącząca poziom piwnic z parterem budynku. W trakcie tylnym tej części budowli znajdują się dwa pokoje, z których większy skomunikowany jest z istniejącą tu pierwotnie główną klatką schodową.

Pierwotnie wszystkie pomieszczenia parteru i piętra, poza przesklepioną salą na parterze w północno-wschodnim narożniku, przekryte były płaskimi stropami drewnianymi z fasetą podkreśloną profilowaną sztukaterią. [ilustr.] Pośrodku sufitów znajdowały się promieniste sztukaterie w formie rozet. [ilustr.] W dwóch reprezentacyjnych salach przyziemia zachowały się nisze mieszczące pierwotnie kominki, dekorowane sztukateryjnie motywami girland i ornamentu perełkowego. [ilustr.] [ilustr.] W częściowo zagruzowanych piwnicach we frontowym i środkowym trakcie występują sklepienia kolebkowe z lunetami [ilustr.] oraz klasztorne, czteropolowe, w dwóch pomieszczeniach w trakcie tylnym wsparte na słupach. [ilustr.]

W obecnym, złym stanie obiektu część wystroju architektonicznego jak również kolorystyka elewacji są nieczytelne. Obiekt pozbawiony jest także stolarki okiennej, a we wnętrzu stropy kondygnacji i drewniane schody zostały zawalone. [ilustr.], [ilustr.] Dodatkowo obiekt zarówno z zewnątrz jak i wewnątrz gęsto porastają krzewy i niewielkie drzewa, które nieustannie degradują zachowaną substancję zabytku.