Opis architektury i wystroju architektonicznego pałacu - Zespół pałacowo-parkowy w Zielonej Górze-Zatoniu - Zatonie - Pałace i Parki Środkowego Nadodrza

3. Opis architektury i wystroju architektonicznego pałacu

Pałac wypalony, obecnie istnieje w formie trwałej ruiny; wyprawa tynkarska i wystrój architektoniczny elewacji zachowane częściowo. [ilustr.]

Obiekt murowany z cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej z domieszką rudy darniowej w starszych partiach, ganki kolumnowe kamienne. Elewacje tynkowane na gładko. Wzniesiony na rzucie prostokąta z prostokątnym ryzalitem środkowym w elewacji zachodniej oraz dwoma prostokątnymi portykami – gankami kolumnowymi w porządku doryckim przy elewacjach frontowej (południowej) i ogrodowej (północnej), 2,5-kondygnacyjny, z drugą kondygnacją ukształtowaną jako piano nobile, w partii ryzalitu 2-kondygnacyjny.

Elewacje dłuższe 13-osiowe, elewacja wschodnia 4-osiowa, zachodnia 2-osiowa, elewacja ryzalitu 2-osiowa, wszystkie przeprute otworami okiennymi na osi, boniowane, rozczłonkowane gzymsami kordonowymi. Otwory przyziemia i piętra prostokątne, w partii mezzanina okna pilastrowe; pilastry te pseudotoskańskie. Okna piano nobile wyższe, ujęte podokiennikami i opaskami profilowanymi, zwieńczone naczółkami gzymsowymi, w elewacji wschodniej dwa otwory ślepe. W osi północnej ryzalitu otwór drzwiowy zamknięty łukiem pełnym. Na każdej kondygnacji odmienny układ boni: w przyziemiu ciosy prostokątne jednakowej wielkości, na piętrze rzędy kwadratowych ciosów oddzielone rzędami wąskich ciosów prostokątnych, nad oknami mezzanina rząd ciosów prostokątnych. Gzymsy międzykondygnacyjne profilowane, gzyms koronujący ząbkowany, na nim attyka pełna, taka sama attyka również nad ryzalitem. Na attyce od frontu tarcza ujęta labrami, ceramiczna; w polu tarczy po prawej monogram „FR”, po lewej krzak róży.

Wnętrze trójdzielne, dwutraktowe z centralną sienią. Posadzki ceramiczne. [ilustr.]

Obiekt wzniesiony w latach 1685–1689 jako wczesnobarokowy, po 1771 – nie później niż w 1784 r. przekształcony w stylu późnobarokowym, w latach 1842–1843 kostium elewacji zmieniony na późnoklasycystyczny wg projektu konduktora budowlanego Wilhelma Gurlta z Otynia, w latach 1893–1894 rozbudowa o ryzalit i ganek w elewacji ogrodowej wg projektu Heinricha Schildego z Wrocławia, harmonijnie wkomponowane w istniejącą architekturę.

Pałac stanowi przykład bezpośredniego oddziaływania wzorców Schinklowskich na architekturę rezydencjonalną województwa lubuskiego. W. Gurlt, opracowując projekt przebudowy dworu w Zatoniu dla Doroty de Talleyrand-Périgord, najpewniej inspirował się projektem pałacu Artura hrabiego Potockiego w Krzeszowicach z 1823 r. oraz pałacem księcia pruskiego Karola w Glienicke, przebudowanym w latach 1824–1827. Za pośrednictwem „Sammlung architektonischer Entwürfe” Gurlt mógł ponadto prześledzić kierunek przekształceń barokowych obiektów rezydencjonalnych na klasycystyczne, przedstawiony przez Schinkla na przykładach Charlottenhofu i Glienicke¹⁶⁵.