Opis architektury i wystroju architektonicznego pałacu - Zespół pałacowo-parkowy w Bojadłach - Bojadła - Pałace i Parki Środkowego Nadodrza

Ustawienia

Środkowego Nadodrza
Fundacja Pałac Bojadła

Wyszukiwarka

3. Opis architektury i wystroju architektonicznego pałacu

Późnobarokowy pałac [ilustr.], murowany z cegły i otynkowany, wzniesiony na niewysokiej podmurówce przeprutej oknami piwnic, stanowi założenie trójskrzydłowe, na rzucie podkowy. Trzon dwukondygnacyjnej, rozczłonkowanej bryły budowli tworzy skrzydło główne nakryte stromym dachem czterospadowym (wszystkie dachy kryte karpiówką), poprzedzone od południa wydatnym, trójosiowym ryzalitem środkowym, zwieńczonym trójkątnym naczółkiem, równym wysokością z kalenicą dachu skrzydła. Po obu stronach znajdują się dwa trójosiowe skrzydła boczne, nakryte niższymi dachami trójspadowymi, wysunięte przed lico fasady na długość 9 m. Wyłączywszy część centralną z ryzalitem, całość budynku jest podpiwniczona.

Ściany poszczególnych elewacji są niemal zupełnie pozbawione artykulacji, która ogranicza się do taśmowych lizen na zewnętrznych narożach ryzalitu i skrzydeł oraz zbliżonego w formie gzymsu kordonowego, opinającego całą bryłę. Wyżej elewacje koronuje rozbudowany gzyms, przypominający formą belkowanie, na które składa się od dołu ozdobny wałek, gładki fryz, wyżej zaś gzyms o bogatym profilu, zwieńczony zębnikiem [ilustr.]. Dodatkowym akcentem „belkowania” są plastyczne konsolki fryzu, optycznie podpierające gzyms z zębnikiem, rozmieszczone parami pomiędzy rzędami okiem. Ciągłość gzymsu koronującego została przerwana wskutek wywyższenia ryzalitu środkowego (wraz z gzymsem) z powodu zwiększonej w stosunku do pozostałych pomieszczeń na wysokości salonu na piętrze, zlokalizowanej na osi i od frontu gmachu. Ujednolicone (wyłączywszy okna górnej kondygnacji ryzalitu), prostokątne wykroje okien, ujętych prostymi obramieniami wykonanymi w jaśniejszym tynku, urozmaicają fantazyjne stiukowe zwieńczenia o motywach rocaille wzbogaconych koszami owoców i pędami kwiatów. Najbardziej dynamicznym elementem bryły budowli jest fasada, której wyraz estetyczny determinuje mocno zaakcentowany ryzalit środkowy oraz znacznie wysunięte do przodu skrzydła boczne. Uwagę zwraca zwłaszcza wyodrębniony przed lico fasady i podwyższony ryzalit. W dolnej kondygnacji mieści on pośrodku portal głównego wejścia o prostym wykroju bogato profilowanym w górnych narożnikach. Portal ujęty jest zdwojonymi pilastrami jońskimi, które dźwigają odcinki gierowanego belkowania, wyżej zaś poddarte do góry gzymsy zawinięte w wydatne, lekko odchylone na zewnątrz, woluty. Elementy te spaja gzyms wypiętrzony w łuk zwieńczony wolutową konsolą podpierającą balkonik piano nobile. Po obu stronach wejście flankują proste okna zwieńczone bogatym rocaillem. Rokokowa dekoracja stiukowa elewacji swoją kulminację osiąga jednak w dekoracji okien salonu w drugiej kondygnacji ryzalitu [ilustr.]. Wydłużone do profilowanej płyty balkonowej, zaopatrzonej pierwotnie w rocaillową metalową balustradę (obecnie zaginioną)39, okno środkowe ma charakter porte- fenêtre. Zamknięty łukiem koszowym z uskokiem otwór okienny zwieńczony jest kartuszem z trzema nakładającymi się na siebie tarczami herbowymi, ujętym od dołu symetryczną kompozycją motywów muszli i splotów ukwieconych gałęzi opadających na boki ramy okiennej. Zbliżona, choć nieco prostsza dekoracja w formie antytetycznych względem siebie rocailli i fantazyjnie wywiniętych łodyg kwiatowych wieńczy odcinkowe łuki dwóch pozostałych okien. Dodatkowym akcentem ryzalitu są girlandy splecionych łodyg i kwiatów w partii fryzu. Powyżej, w tympanonie [ilustr.] umieszczony jest kartusz zwieńczony koroną barona von Kottwitz. W owalnym polu kartusza znajduje się inskrypcja fundacyjna:

„DAVID – HEINRICH – FREŸHERR – VON KOTTWITZ – 1734”

Całość ujmują reliefowe panoplia złożone z wiązek sztandarów, mieczy i halabard, wzbogacone po bokach motywami roślinnymi oraz kratki regencyjnej.

Ściany pozostałych partii fasady organizują rzędy okien (w bocznych skrzydłach w części zamurowane), ożywione stiukami, tworzącymi fantazyjne formy o zróżnicowanych kształtach i rozmiarach [ilustr.]. Znaczny stopień zniszczenia i ubytki wielu ornamentów w obecnym stanie poważnie naruszają walory artystyczne dekoracji40, jednak ich pozostałości oraz archiwalne widoki pałacu sprzed 1945 r. pozwalają stwierdzić, że elementy te tworzyły na ścianach obu kondygnacji symetryczne układy, dodatkowo dynamizujące kompozycję fasady [ilustr.]. Frontowe elewacje skrzydeł bocznych silnie akcentowały wydatne, mięsiste ozdoby w formie kartuszy ponad środkowymi oknami, flankowane antytetycznymi względem siebie rocaillami. Zbliżony rozmiar miały dekoracje nad oknami pozostałych partii, potraktowane jednak bardziej delikatnie, pierwotnie wzbogacone fantazyjnymi splotami łodyg kwiatów i liści (widocznymi jeszcze na zdjęciach z 1947 r.). Podobny układ do dziś jest czytelny w górnej kondygnacji, przy czym zastosowane tu ornamenty [ilustr.], złożone głównie z rocailli, są drobniejsze i zdominowane przez ozdoby ryzalitu. Wystrój fasady uzupełniają po bokach ryzalitu elementy dachu podkreślające symetrię całości: cztery kominy w kształcie postumentów na skraju kalenicy (zarazem na osiach okien), rozstawione naprzemienne z dwiema małymi mansardami. Przestrzeń pomiędzy skrzydłami zajmuje taras, do którego prowadzą szerokie, siedmiostopniowe schody na osi budynku. Całość ogranicza kamienna tralkowa balustrada, flankowana postumentami zwieńczonymi pierwotnie kulami i szyszkami41.

Stiukowe ornamenty, obecnie zachowane szczątkowo, dekorowały również okna prostych elewacji bocznych [ilustr.]. W ślepej wnęce okiennej na elewacji wschodniej zachowały się (odsłonięte spod późniejszego tynku) pozostałości iluzjonistycznie malowanego okna [ilustr.], co sugeruje, że podobna dekoracja malarska zdobiła niegdyś również pozostałe blendy, co potwierdza widok fasady pałacu na pocztówce z 1899 r., z identycznymi iluzjonistycznymi oknami na elewacjach skrzydeł42. Piętnastoosiowa elewacja tylna (północna), całkowicie pozbawiona dekoracji, jedynie na głównej osi zaakcentowana została prostym portalem wejściowym dostępnym po schodach oraz czterema mansardami. Na zdjęciu z ok. 1974 r. [ilustr.] ponad portalem widoczny jest jednak niezachowany dziś rokokowy kartusz, co nie wyklucza możliwości pierwotnego ozdobienia stiukami na większą skalę także tej partii budowli.

Korpus pałacu jest dwuipółtraktowy w obu kondygnacjach [ilustr.]; pół traktu zajmuje korytarz usytuowany na osi podłużnej budynku, przecinający sień, oświetlony oknami w ścianach wschodniej i zachodniej [ilustr.]. Zajmująca całą głębokość skrzydła i szerokość ryzalitu sień [ilustr.] oraz flankujące ją pomieszczenia na planie kwadratu są ujęte amfiladą, podobnie jak sala recepcyjna z antykamerami na piętrze43. Klatka schodowa została zlokalizowana przy ścianie północnej i wydzielona z sieni ścianą parawanową przeprutą trzema prostokątnymi otworami wejściowymi o falistym i uskokowym profilu górnych narożników. Wejście środkowe prowadzi pod schodami do portalu północnego, pozostałe zaś otwierają się na lustrzane biegi schodów ze spocznikiem przy północnej ścianie. Stąd pojedynczy bieg schodów prowadzi na korytarz piętra naprzeciw wejścia do sali recepcyjnej [ilustr.]. Wylot schodów w tym miejscu ujmują dwie kolumny (zbliżone do kompozytowych) podpierające belkę stropową. Boczne skrzydła pałacu są na parterze jednotraktowe, na piętrze dwutraktowe. Ściany działowe w obu skrzydłach piętra wydzielają po cztery pomieszczenia nierównej wielkości. Konstrukcja ścian wewnętrznych jest ryglowa, z wypełnieniem ceglanym. Niezgodne z artykulacją elewacji rozplanowanie poszczególnych pomieszczeń świadczy o przebudowaniu niektórych wnętrz pałacowych44. Pałat zwraca uwagę na funkcjonalność rozplanowania rezydencji (przy braku fasady ogrodowej), wynikłego z połączenia funkcji reprezentacyjnej z mieszkalną, w którym korytarz stał się cezurą pomiędzy pomieszczeniami reprezentacyjnymi (południowe), a apartamentami mieszkalnymi (niepowiązanymi amfiladą) od północy45.

Na skutek gruntownych przekształceń oraz dewastacji pałacu po 1945 r. wystrój wnętrz zachował się szczątkowo. Niemal wszystkie pomieszczenia, łącznie z korytarzami, artykułowane są w identyczny sposób – wydatny gzyms wydziela strefę ścian od fasetowego sufitu, w sali recepcyjnej rozbudowanego w drewniane sklepienie zwierciadlane (w obecnym stanie zawalone) [ilustr.]. Wnętrza są aktualnie prawie całkowicie pozbawione dekoracji; w dużym stopniu zachowały się jednak XVIII-wieczne zabytkowe posadzki: na parterze w sieni – kamienne, złożone z płytek ośmiokątnych i rombów [ilustr.], natomiast w części zachodniej korytarza – z ceglanych sześcioboków, obecnie przykrytych wtórną, ceramiczną posadzką z przełomu XIX-XX w. Spośród oryginalnych deskowych posadzek zachowanych w większości pomieszczeń i korytarzu drugiej kondygnacji wyróżnia się mocno uszkodzony parkiet sali recepcyjnej, udekorowany pośrodku geometryczną mozaiką ujętą owalem [ilustr.]. Częściowo zachowana jest także oryginalna stolarka, do której należą dwuskrzydłowe drzwi głównego wejścia, od zewnątrz ozdobione wnęką z graficznym ornamentem okuciowym o cechach regencji, od wewnątrz bez dekoracji, wyłączywszy ozdobne podłużne zawiasy skrzydeł46. Od strony sieni wejście ujęte jest przeszklonym drewnianym przedsionkiem z końca XIX w. [ilustr.] XVIII-wieczne natomiast są istniejące (u niektórych znaczne ubytki elementów stolarskich) profilowane obramienia wejść do poszczególnych pomieszczeń pierwszej i drugiej kondygnacji, aktualnie z nielicznie zachowanymi podwójnymi (jedno- lub dwuskrzydłowymi) wrotami, dekorowanymi prostokątnymi wnękami i płycinami o wciętych narożach47 [ilustr.]. Przypuszczalnie z 2 poł. XVIII w. (być może odnawiane w XIX w.) pochodzą drewniana balustrada i stopnie silnie uszkodzonej głównej klatki schodowej. Na prawo od niej usytuowane są mniejsze, żeliwne spiralne schody z XIX w. [ilustr.], obudowane ścianką działową. Odkrywki w sali recepcyjnej świadczą o tym, że pod obecnymi warstwami farby zachowana jest ponadto malarska dekoracja ścian (zapewne złożona z motywów roślinnych) sali. Z kolei w jednym z pomieszczeń flankujących sień na parterze odkryte zostały fragmenty malowanego festonu o cechach klasycystycznych z końca XVIII lub początku XIX w., zdobiącego fasety pod stropem sali [ilustr.]. Istnieje prawdopodobieństwo, że podobny wystrój malarski może być obecny również w pozostałych partiach ścian oraz w innych pomieszczeniach, co mogą ujawnić dalsze badania i prace konserwatorskie.

Do dnia dzisiejszego nie dochowały się żadne z ruchomych elementów wyposażenia rezydencji, ocalały natomiast dwie pary ozdobnych narożnych kominków z cegły i tynkowanych, do których niewątpliwie należał obiekt wspominany przez Lutscha. Pierwszą parę stanowią kominki antytetycznie umieszczone w narożnikach pomieszczeń parteru przyległych do sieni [ilustr.]. W obu kominkach, nakrytych okapem, prostokątną wnękę paleniska ujmowały wyrwane obecnie ozdobne obramienia o bogatym profilu, faliście wypiętrzone u góry i zwieńczone konchą (większą i silnie spłaszczoną w prawym kominku) oraz motywem roślinnym [ilustr.]. Znaczącym elementem jest zachowana dekoracja stiukowa, w której przeważają motywy regencyjne, zwłaszcza kompozycje ornamentów wstęgowo-cęgowych, stanowiące obramienie reliefowych medalionów (zachowany wizerunek kobiety na kominku pomieszczenia zachodniego). Elementy te dopełniają lambrekiny oraz zwisy kwiatów i kampanul lub wić roślinna na węgarach, i uskokowych krawędziach okapu. Jeszcze w latach 70. XX w. za paleniskami kominków umieszczone były metalowe płyty z wizerunkiem dwugłowego orła habsburskiego (?) oraz datami – 1765 (na płycie w kominku zachodnim) i 1787 (w kominku wschodnim)48 [ilustr.]. Wspomniane płyty, dekoracja obu kominków oraz ścisłe wpisanie ich w architekturę wnętrza (podkreślone gzymsem ściennym obiegającym od góry również okapy) wskazują, że stanowią one elementy pierwotnego wyposażenie pałacu z XVIII w.49. Zbliżoną formę mają poważnie dziś uszkodzone (również pozbawione ozdobnego obramienia paleniska) kominki w narożach sali recepcyjnej na piętrze [ilustr.], o bardziej rozbudowanych okapach zwieńczonych muszlą. Ornamentyka dzieł wykazuje jednak cechy eklektyczne, jedynie w dużym uproszczeniu naśladujące styl regencji. Pozwalają one przyjąć, że kominki te stanowią późniejszy element wyposażenia salonu, dodany być może w XIX w.

Nieznany jest autor projektu pałacu, wzniesionego w zasadniczym kształcie w latach 1732-1734. Budowniczy bojadelskiej rezydencji niewątpliwie nawiązał do współczesnych sobie rozwiązań architektury rezydencjonalnej na Śląsku 1 poł. XVIII w. Należy do nich m.in. motyw podwyższonego o jedną kondygnację środkowego ryzalitu fasady z dodatkowym rzędem okien doświetlających pomieszczenie reprezentacyjne50, obecnych w pałacu w Bojadłach przed przebudową. Pośród budowli bliskich omawianemu pałacowi Zenon Pałat wskazuje na obiekty projektowane w kręgu Christopha Hacknera, m.in. trójskrzydłowy pałac w Żmigrodzie, w pierwotnej wersji zrealizowany według projektu Hacknera w latach 1706-170751. Najbliższa bojadelskiej budowli jest fasada starszego pałacu w Brzezince (1725), którego projektant w zbliżony sposób rozwiązał ryzalit frontowy z trójkątnym szczytem oraz zastosował niemal identyczną jak w Bojadłach bezporządkową (wyłączywszy ryzality) artykulację i wystrój elewacji52. Z kolei wprowadzony w pałacu z Bojadeł krzyżowo-korytarzowy układ wnętrz i rozwiązanie ciągu reprezentacyjnego typowe są dla nowych tendencji śląskiej architektury pałacowej tego czasu, silniej akcentujących wymogi utylitarne53. Forma pałacu wykazuje zarazem znaczne uproszczenia w stosunku do swoich pierwowzorów (brak fasady ogrodowej, niepełne rozwinięcie westybulu typowe dla śląskich rezydencji XVII w.) wynikłe z konieczności dostosowania bryły do nietypowego założenia ogrodu przed dziedzińcem honorowym. Zgodne ze śląską tradycją jest zlokalizowanie zespołu rezydencjonalnego przy głównym trakcie na skraju wsi, jak również motyw wież (kordegardy) akcentujących bryłę pałacu, zarazem zastosowane w Bojadłach założenie urbanistyczno-ogrodowe podporządkowane centralnej osi, na której znalazł się trójskrzydłowy pałac (oddzielony od budynków gospodarczych) z dziedzińcem oraz flankujące całość kordegardy, inspirowane jest francuską architekturą rezydencjonalną54. Najbliższy wzór dla bojadelskiej rezydencji stanowi zespół pałacowy w Dampierre (1673-1675) Julesa Hardouina Mansarta [ilustr.], przy czym zastosowany we francuskim założeniu układ entre cour et jardin w Bojadłach uległ redukcji z powodu odmiennego usytuowania ogrodu jak i niespójności głównego budynku z zabudowaniami gospodarczymi55. Zarazem wierna wzorcowi francuskiemu jest zachowana osiowość założenia oraz przemyślana kompozycja pałacu, dziedzińca honorowego i budowli wokół niego. Jak wykazuje Pałat, zespół pałacowy w Bojadłach reprezentuje zarówno postępowe, jak i tradycyjne cechy, charakterystyczne dla śląskiej architektury rezydencjonalnej 1 poł. XVIII w., które składają się jednak na obiekt oryginalny56.

Artystyczne walory pałacu podnoszą zachowane na elewacjach sztukaterie, z których najstarsza jest panopliowo-kartuszowa dekoracja tympanonu anonimowego autorstwa, pochodząca z okresu budowy pałacu, zgodnie z umieszczoną w kartuszu datą (1734) powstania budowli. Wskazuje na to późnobarokowa, symetryczna forma ornamentu i kratka regencyjna57. Większą finezją opracowania odznaczają się powstałe w późniejszym okresie pozostałe stiuki rokokowe, datowane ogólnie na lata 60. XVIII w.58 lub schyłek tej dekady59, stanowiące jedną z najbogatszych i najcenniejszych tego typu dekoracji barokowych i rokokowych budowli pałacowych na Śląsku. Dekorację sztukatorską tworzą aplikowane w zwieńczeniu okien rozbudowane motywy muszli (zwłaszcza ponad porte-fenêtre ryzalitu) [ilustr.], rocailli, kogucich grzebieni, delikatnych splotów gałęzi z kwiatami róży lub margerytek [ilustr.], palmy, winorośli, koszy owoców, miejscami ptaków przysiadających na rocaillowych „konarach” [ilustr.]. Istotnym elementem wystroju z tego czasu jest także girlanda kwiatowa rozpięta pomiędzy konsolkami (również stiukowymi) fryzu w zwieńczeniu ryzalitu, pośrodku zaakcentowana gofrowaną kokardą. Wysokiej klasy rokokowe sztukaterie elewacji wykazują najbliższe analogie do dekoracji sztukatorskich zespołu wschodnich kaplic (św. Trójcy, św. Marii Magdaleny i św. Józefa) oraz prowadzących doń portali wejściowych kościoła cystersów w Henrykowie (1761-1764) [ilustr.], stanowiących wedle zachowanych archiwaliów dzieło Dominicusa Mercka z Wrocławia60. Wierne powtórzenie w Bojadłach szeregu motywów zastosowanych w stiukach kaplic z Henrykowa (m.in. fryz konsolkowy z girlandami kwiatów, ukwiecone gałęzie i pędy kwiatowe, formy rocailli muszli, kokardy), pozwalają przypuszczać, że autorem omawianych pałacowych sztukaterii również był Merck, względnie jego warszat61.

Przypisy:

  1. 39) Balustrada balkonu, widoczna na zdjęciach z lat 70. XX w. (il.) pozostawała in situ jeszcze w 1996 r., brak jej wykazują natomiast zdjęcia pałacu wykonane 10 lat później (zob. M. Skiba, op. cit., s. 168, Fot. 6). Powrót do przypisu 39
  2. 40) Dotyczy to szczególnie stiuków dolnej kondygnacji, silnie uszkodzonych niewłaściwie prowadzonymi remontami budowli po 1945 r. (a ostatnio zbijaniem tynków). Powrót do przypisu 40
  3. 41) Część tych elementów (duże szyszki), zachowanych w latach 70. XX w. i w 1996 r., jest niewidoczna na zdjęciach sprzed 1945 r. oraz z lat 40. i 50. XX w., co sugeruje ich rekonstrukcję (lub przywrócenie) w trakcie powojennych prac adaptacyjnych w pałacu. Z. Pałat (Pałac w Bojadłach…, s. 11) twierdzi, że taras jest dodatkiem XIX-wiecznym, czemu przeczy jego obecność na rycinie Wernera. Nie jest jednak wykluczone, że elementy tarasu przerabiano w XIX w., dodając wówczas bezstylowe w charakterze kule i szyszki. Powrót do przypisu 41
  4. 42) Forma malarskiego okna sugeruje (podobnie jak litografia Dunckera i iluzjonistyczne okna), że dawne podziały okien były 8-polowe, ze szprosem w połowie wysokości otworu okiennego, inaczej niż w dzisiejszych oknach 32-polowych (wstawionych w miejsce starszych w latach 1988-1989, zob. Bojadła – pałac, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa (biała), oprac. M. Kacprzyk, listopad 1996 – archiwum WUOZ Zielona Góra, por. M. Skiba, op. cit., 168). Powrót do przypisu 42
  5. 43) Oba przejścia z sali recepcyjnej do antykamer są obecnie zamurowane. Powrót do przypisu 43
  6. 44) Z. Pałat, op. cit., s. 12. Powrót do przypisu 44
  7. 45) Ibidem. Powrót do przypisu 45
  8. 46) Analogiczne drzwi w sieni zamykały środkowy otwór wejściowy przeciwległej ściany parawanowej, widoczne jeszcze na zdjęciu z ok. 1974 r., obecnie skradzione. Powrót do przypisu 46
  9. 47) Podobną formę miały portale i drzwi Sali Fryderycjańskiej pałacu w Leśnicy pod Wrocławiem z lat 1752-1754, zob. G. Grundmann, Die Kunständerung…., il. 14, K. Kalinowski, Rzeźba…, il. 355. Powrót do przypisu 47
  10. 48) Ibidem, s. 13. Powrót do przypisu 48
  11. 49) Architektoniczna kształt i regencyjna ornamentyka obu omawianych kominków bliskie są formie kominków zachowanych w pałacu w Brzezince z 1725 r., co pozwala datować obiekty z Bojadeł na 1 poł. XVIII w., wtórnie uzupełnione o późniejsze elementy (tarcze). Na temat pałacu w Brzezince zob. K. Kalinowski, Architektura doby baroku na Śląsku, Warszawa 1977, s. 238-240. Powrót do przypisu 49
  12. 50) Op. cit., s. 124, 230. Powrót do przypisu 50
  13. 51) Z. Pałat, Pałac w Bojadłach…, s., 18; autor (ibidem, s. 19-20) zarazem trafnie podważa błędną opinię G. Grundmanna (op. cit., s. 87-88, il. 6), według którego pałac w Bojadłach miał architektonicznie nawiązywać do projektu fasady ogrodowej Palais Marschall w Berlinie. Na temat pałacu w Żmigrodzie zob. K. Kalinowski, op. cit., s. 121, 257. Powrót do przypisu 51
  14. 52) Na analogie te zwrócił uwagę Z. Pałat (op. cit., s. 18-19), błędnie określając pałac w Brzezince jako pałac w Brzeziu. Powrót do przypisu 52
  15. 53) K. Kalinowski, Architektura…, s. 230. Powrót do przypisu 53
  16. 54) Z. Pałat, op. cit., s. 23-28. Obiektem, który w najpełniejszy sposób nawiązuje do założeń francuskich jest wspomniany zespół pałacowo-ogrodowy w Brzezince, zdaniem K. Kalinowskiego (op. cit., s. 239-240) dzieło architekta pochodzącego spoza Śląska. Powrót do przypisu 54
  17. 55) Z. Pałat, op. cit., s. 28-29. Powrót do przypisu 55
  18. 56) Ibidem, s. 23. Powrót do przypisu 56
  19. 57) Istniejąca dekoracja tympanonu jest prawdopodobnie tożsama z reliefem ukazanym na rycinie Wernera z poł. XVIII w. (zob. pkt. 3). Z. Pałat (op. cit., s. 32) twierdzi, że element ten powstał dopiero w 2. poł. XVIII w. wraz z pozostałymi stiukami elewacji, nawiązując swoją formą do okresu budowy pałacu. Wobec widocznych daleko idących różnic formalno-stylistycznych pomiędzy tympanonem a rokokowymi sztukateriami pogląd ten wydaje się błędny. Powrót do przypisu 57
  20. 58) K. Kalinowski, Architektura…, s. 314, przyp. 24. Powrót do przypisu 58
  21. 59) Z. Pałat, op. cit., s. 34. Powrót do przypisu 59
  22. 60) Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu, Opactwo Cystersów w Henrykowie, sygn. V B 6 s, dokumentacja (kontrakty i rachunki) prac sztukatorskich Dominicusa Mercka w kaplicach Marii Magdaleny, św. Trójcy i św. Józefa kościoła opackiego w Henrykowie z lat 1761-1764, por. K. Kalinowski, Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986, s. 252, il. 359. Powrót do przypisu 60
  23. 61) Na analogie pomiędzy stiukami bojadelskimi i henrykowskimi zwrócił uwagę już Z. Pałat (op. cit., s. 33-34). Nie znając jednak archiwaliów autor mylnie przyjął za G. Grundmannem (Die Kunständerung…, s. 96, il. 10), że wykonawcą sztukaterii kaplic w Henrykowie był bawarski sztukator Johann Peter Echtler; te same ustalenia skłoniły K. Kalinowskiego (Architektura…, s. 314) do błędnej – zdaniem piszącego te słowa – atrybucji Echtlerowi sztukaterii pałacu w Bojadłach. Niewykluczone są jednak związki artystyczne dzieł D. Mercka z twórczością Bawarczyka, którego współpracownikiem wrocławski sztukator był w latach 1771-1772 przy realizacji stiuków pałacu w Szczepanowie (zob. G. Grundmann, op. cit., s. 97). Problem ten wymaga jednak osobnych badań. Powrót do przypisu 61

Informacja o ciasteczkach

Korzystając z naszego serwisu bez zmiany ustawień dotyczących ciasteczek wyrażasz zgodę na ich używanie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

Akceptuję informację o ciasteczkachZamknij
Pałace i Parki Środkowego Nadodrza nie wspiera starszych wersji przeglądarek, które mogą nie obsługiwać wszystkich funkcjonalności serwisu. Prosimy o skorzystanie z najnowszych wersji przeglądarek Google Chrome, Firefox, Internet Explorer lub innych.
Nie pokazuj więcej tego komunikatu