Opis architektury i wystroju architektonicznego dworu - Zespół dworsko-parkowo-folwarczny w Chotkowie - Chotków - Pałace i Parki Środkowego Nadodrza

3. Opis architektury i wystroju architektonicznego dworu

Dwór w Chotkowie jest obiektem murowanym, założonym na rzucie zbliżonym do prostokąta. [ilustr.] Zwarta bryła jest dwukondygnacyjna, nakryta dachem mansardowym, krytym dachówką ceramiczną karpiówką, nad którym górują smukłe kominy zwieńczone dekoracyjnymi koronami. W połaci dolnej dachu mieszczą się trzy, zwieńczone dwuspadowymi daszkami lukarny.

Elewacje obecnie są gładkie, a ich podział wertykalny wyznaczają gładkie lizeny, horyzontalny zaś – uskokowy gzyms wieńczący. W wyniku powojennego remontu usunięte zostały opaski okienne.

Elewacja frontowa, południowa, jest symetryczna, siedmioosiowa. [ilustr.] Na osi fasady znajduje się kamienny portal z ustawionymi ukośnie, kwadratowymi w przekroju filarami o wolutowych głowicach. Oś środkową wyznacza prosto zamknięty otwór głównego wejścia, ujęty profilowanym obramieniem z kluczem i datą 1709. Nad wejściem mieści się kamienna, zdwojona tablica herbowa, w bogatej dekoracji złożonej z gałązek lauru i akantu, z herbem von Prosskau. [ilustr.] Wejście flankują dwa, trójkątne w rzucie pilastry, o kielichowato ukształtowanych kapitelach podtrzymujących balkon. Na balkon, o kamiennej, ażurowej balustradzie z dekoracją o motywach liści akantu, prowadzi okno w typie porte-fenêtre, zamknięte łukiem pełnym. Osie bocznych partii fasady wyznaczają prosto zamknięte otwory okienne i blendy.

Elewacje boczne, wschodnia i zachodnia, są czteroosiowe, opracowane analogicznie. Elewacja tylna jest siedmioosiowa, przy czym osie wyznaczają otwory okienne. Na osi mieści się prosto zamknięte wejście, prowadzące do sieni. Po jego wschodniej stronie mieści się wejście do piwnicy. [ilustr.]

Wnętrza mają układ dwutraktowy w przyziemiu, z sienią na osi. Po zachodniej stronie sieni wnętrza obu traktów mają zbliżoną powierzchnię, przy czym frontowe zamknięto sklepieniem z lunetami, natomiast tylne – sklepieniem gwiaździstym, późnogotyckim. Od wschodu do sieni przylega duże pomieszczenie leżące we frontowym trakcie, za którym mieści się nieduże wnętrze północnego traktu i przyległa do północnej ściany tunelowa klatka schodowa, prowadząca na piętro. Rozplanowanie piętra jest analogiczne, z wtórnymi, licznymi podziałami.

Układ piwnic jest dwutraktowy, o czytelnym, renesansowym charakterze. W zachodniej, skrajnej partii mieszczą się dwa trakty równej szerokości. W pozostałej części środkowy trakt jest szerszy, podzielony na trzy wnętrza. W tylnym trakcie przy zewnętrznej ścianie mieszczą się schody prowadzące do dwóch małych sieni. W północno-wschodnim narożniku mieści się małe wnętrze.

Zachowana jest historyczna, barokowa stolarka drzwiowa główna, oraz okno balkonowe w typie porte-fenêtre. [ilustr.]

Dwie, cylindryczne wieże usytuowane są przed dworem, po jego wschodniej i zachodniej stronie. [ilustr.] Wzniesione z kamienia i cegły w dolnej partii, ceglane w partiach wyższych, częściowo otynkowane, przekryte są daszkami, mansardowymi, krytymi dachówką. Elewacje rozczłonkowane są lizenami wspartymi na impostach, dźwigającymi belkowanie. W przyziemiu, od strony wewnętrznej mieszczą się prosto zamknięte otwory wejściowe. Otwory okienne w niższej partii zamknięto półkoliście, nad nimi osiowo rozmieszczono okna o owalnym kształcie. Obecnie otwory okienne są zamurowane. W dolnej partii wież, na elewacjach widoczne są relikty pierwotnego tynku, pokrytego dekoracją w technice sgraffito. Wnętrza, o sześciokątnym rzucie, mieszczą po jednej lokalności z arkadowaniem obiegającym wewnętrzne ściany, sklepione kopułami, z programem polichromii autorstwa Johanna Philippa Kretschmera²⁷. [ilustr.]

Wieża wschodnia z wysokimi, arkadowymi niszami, sklepionymi kolebkowo, o części centralnej przykrytej drewnianą kopułą na pendentywach, zachowanej fragmentarycznie. [ilustr.] Ściany boczne zakomponowane są analogicznie, z wyjątkiem arkady położonej naprzeciw lewego wejścia do wieży. Polichromia na cokole ścian, do wysokości parapetów dolnych okien, zachowała się szczątkowo i jest nieczytelna. Powyżej tynk pokrywa iluzjonistyczne malowidło przedstawiające układ prostokątnych ciosów kamiennych. Szczyty ścian wieńczy malowany gzyms. Zachowane fragmenty pendentywów ukazują różowe profilowanie obiegające brzegi żagielka. Ścianę zachodnią pokrywa, w części zachowane, malowidło iluzjonistyczne o formach architektonicznych. Na glifach niszy czytelne są prostokątne portale otwarte na filary arkadowego krużganka. W supraportach znajdują się owalne kartusze w ornamentalnych ramach. Powyżej widnieje ozdobne belkowanie zwieńczone na skrajach wazami. Na ścianie zewnętrznej wieży zarysowana jest arkada otwierająca się na widoczną w dolnej części niszę. Wewnątrz malowanej płyciny umieszczone są pary puttów, przedstawionych w zindywidualizowanych pozach, trzymające kartusze, muszle i kratery²⁸. [ilustr.]

Wieża zachodnia w części centralnej przykryta jest spłaszczoną drewnianą kopułą, wspartą na płytkich lunetach, uskokowo połączonych z podłuczami arkad. [ilustr.] Ściany boczne pokryte są obecnie białą farbą z współczesnymi napisami. W dolnych partiach wnętrza odsłonięta jest różowa monochromia. Powierzchnia podłucza arkad ujęta jest prostą bordiurą imitującą marmur. Czerwone pole płyciny wypełnia dekoracja roślinna. W poszczególnych malowidłach zastosowano motywy floralne z laurami i akantami, rogi obfitości. Tłem przedstawienia jest błękitne niebo z obłokami. Pośród chmur przedstawiono anioły i putta z upiętymi draperiami. Atrybutami aniołów i puttów są narzędzia Męki Pańskiej, świadczące o sakralnym przeznaczeniu obiektu. [ilustr.]