Dzieje zespołu i jego właściciele - Zespół dworsko-folwarczny w Ochli Górnej - Ochla - Pałace i Parki Środkowego Nadodrza

2. Dzieje zespołu i jego właściciele

Początki założenia miejscowości datowane są na XIII w.¹ Jednak wieś po raz pierwszy wzmiankowana została w 1305 r. w „Regestrze Głogowskim” pod nazwą Hermansdorf², a następnie w roku 1376, kiedy to w „Obwieszczeniu Awiniońskim” wymienia się proboszcza miejscowości Hermanni villa³. Dopiero około 1400 r. pojawiła się informacja o ówczesnych właścicielach wsi – braciach Hansie i Kunzu von Knobelsdorff. Jako właściciele Ochli zostali oni wymienieni jeszcze w 1429 r.⁴. Rycerski ród Knobelsdorff, wywodzący się z Sallfeld nad rzeką Saalą, był w posiadaniu wsi do lat 30-tych XVI w. W 1525 r. jako właściciela wsi wymieniono Ernsta Knobelsdorffa, który to na prośbę mieszkańców wprowadził doktryny kościoła protestanckiego, obowiązujące aż do 1654 r.⁵. Nie jest znany czas, w którym dokonano podziału miejscowości na Ochlę Górną i Ochlę Środkowo-Dolną. Wiadomo natomiast, że w 1532 r. istniał już podział na dwie wsie, przy czym Ochla Górna była własnością Christopha von Knobelsdorffa, a Środkowo-Dolną władał Nickel von Rothenburg⁶. Ochla Górna, którą ród Knobelsdorff miał w posiadaniu do początków XVII w., w 1555 r. składała się z trzech folwarków (Dammvorwerk, Niedervorwerk i Weinbergshaus). i pozostawała wtedy w posiadaniu braci Siegismunda i Ernsta von Knobelsdorff⁷. W ciągu następnych stuleci dochodziło do częstych zmian właścicieli w obydwu częściach wsi. Właścicielem Górnej Ochli w 1614 r. była Barbara von Dohna, następnie w 1654 r. przedstawicielka rodu von Gersdorf. W 1681 roku⁸ Ochla Górna należała do Otto von Unruha, który to rozpoczął budowę siedziby rodowej w miejscowości. Rok budowy dworu, 1684, został umieszczony na tablicy erekcyjnej znajdującej się w portalu elewacji frontowej rezydencji. Natomiast zakrojone na wielką skalę prace sztukatorskie we wnętrzu zakończono w 1687 r., co upamiętnia data w jednym z pomieszczeń. Prawdopodobnie po ukończeniu budowy dworu, wzniesiono budynek spichlerza oraz założono ogród, których wizerunek znany jest dzięki przekazom ikonograficznym F.B. Wernera [ilustr.] [ilustr.] ⁹. W tym okresie mieszkańcy Ochli wyznania ewangelickiego nie mieli w miejscowości własnej świątyni, dlatego też von Unruh urządził w swoim dworze kaplicę dla nich¹⁰. Po jego śmierci zjednoczona majętność uległa ponownie podziałowi pomiędzy dwóch jego synów. Erdman otrzymał Górną Ochlę wraz z siedzibą rodową, a Christoph Georg – Dolną i Średnią Ochlę, którą sprzedał Davidowi von Schwemmler w 1715 r.¹¹. Erdman von Unruh zmarł bezpotomnie w 1722 r., a po jego śmierci Górna Ochla przeszła w posiadanie Christopha von Nassau, którego spadkobiercy byli obecni w Ochli do 1789 r.¹² Rodzina von Nassau w 1790 r. sprzedała majątek w Górnej Ochli królewskiemu dyrektorowi do spraw zabudowy kraju, szambelanowi Ludwigowi Friedrichowi von Schlabrendorf i jego małżonce, Marii Theresie von Nimptsch¹³. Rok później opublikowano informację dotyczącą majątku ziemskiego w Ochli Górnej, z której wynika, że znajdowały się tu m.in. 2 folwarki, dwór, 3 młyny wodne oraz 93 gospodarstwa, w których mieszkało 486 osób¹⁴. W 1803 roku właścicielami majątku byli hrabia Karl Heinrich Archibald von Schlabrendorf, następnie w 1822 roku hrabina Eveline Antonie Therese Josepha von Schlabrendorf. Rodzina Schlabrendorf była w posiadaniu Górnej Ochli do 1845 r. później hrabia von Sickingen. Od tego czasu majątek wielokrotnie zmieniał swoich właścicieli¹⁵. Z uwagi na brak stałego, rozważnego zarządzania oraz przez wzgląd na słabej jakości gleby, na początku XX w. majątek w Górnej Ochli znajdował się w złej kondycji finansowej. W 1906 r. podupadające majętności Górna i Dolna Ochla zostały wykupione przez hrabiego Fritza von Hohenau¹⁶, który scalił oba majątki. Od 1909 r., kiedy nastąpiło połączenie dwóch odrębnych gmin – Ochli Dolnej i Ochli Górnej, wieś zaczęła stanowić jeden organizm. Po przejęciu majątku w 1927 r. przez dr Ostersetzera zapadała decyzja o parcelacji zarówno Górnej jak i Dolnej-Średniej Ochli¹⁷. Wówczas Górna Ochla została podzielona między 14 gospodarzy. Dwór i 33 ha przyległego gruntu nabył pochodzący z Zielonej Góry ogrodnik Albert Bohr¹⁸. Nowy właściciel w obrębie parku dworskiego i ogrodów założył rozległe gospodarstwo ogrodnicze¹⁹.

Po zakończeniu II wojny światowej dwór należał przez długi okres do Państwowego Funduszu Ziemi i był użytkowany na cele mieszkalne. W tym okresie nie prowadzono w obiekcie remontów, co doprowadziło do znaczącego pogorszenia jego stanu zachowania. Od 1982 r. dwór jest własnością Muzeum Etnograficznego w Ochli²⁰.